OPIS PROCESU BUDOWANIA PARTNERSTWA
Inicjatywa powołania stowarzyszenia, które działałoby na rzecz szeroko rozumianego rozwoju regionalnego pojawiała się wśród działaczy społecznych i pracowników administracji samorządowej wielokrotnie. Główną przeszkodą w powołaniu takiego podmiotu był brak środków na funkcjonowanie i finansowanie projektów. Obserwowana była działalność Lokalnych Grup Działania uczestniczących w Programie Leader +. Na bazie ich doświadczeń, w chwili, gdy pojawiła się możliwość uzyskania wsparcia w ramach osi 4 Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 -2013 inicjatywa została podjęta powtórnie. Po szkoleniach przeprowadzanych przez pracowników Departamentu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Podkarpackiego Urzędu Marszałkowskiego samorządowcy trzech sąsiadujących i mających podobne problemy gmin Boguchwały, Świlczy i Lubeni postanowili wspólnie utworzyć lokalną grupę działania. Informacja o tej inicjatywie wraz z informacją o zasadach funkcjonowania Programu Leader została upowszechniona wśród aktywnych mieszkańców gmin. Propozycja powołania stowarzyszenia była przedstawiana na zebraniach wiejskich tradycyjnie odbywających się na początku roku, przekazana sołtysom, oraz działającym na terenie gmin organizacjom pozarządowym (Koła Gospodyń Wiejskich, Ochotnicze Straże Pożarne, zespoły ludowe itp.) Do współpracy zaproszeni zostali również przedsiębiorcy. Powołana została grupa inicjatywna w skład, której weszli przedstawiciele trzech współpracujących gmin, radni, działacze społeczni i gospodarczy. Celem grupy było opracowanie projektu statutu oraz doprowadzenie do zebrania założycielskiego. Odbyło się trzy otwarte spotkania grupy inicjatywnej oraz spotkanie burmistrza i wójtów współpracujących gmin. Na spotkaniach dyskutowane były zasady programu Leader, sposób tworzenia partnerstwa trójsektorowego, cele i zadania, które można by zrealizować w ramach takiego partnerstwa. Dużą pomocą w wyjaśnianiu powstających wątpliwości służyli na tym etapie Pracownicy Departamentu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.Członkowie grupy inicjatywnej zobowiązali się do rozpropagowania idei LGD w swoich środowiskach i zaproszenia do współpracy kolejnych osób reprezentujących lokalne inicjatywy społeczne i gospodarcze. Duży nacisk został położony na aktywne włączenie młodzieży do udziału w Partnerstwie.W efekcie tych działań w dniu 29 lutego 2008 r. w Boguchwale odbyło się zebranie założycielskie. Uczestniczyło w nim 66 osób reprezentujących sektory: społeczny, publiczny i gospodarczy z gmin Boguchwała, Lubenia i Świlcza. Zebrani przyjęli uchwałę o powołaniu Stowarzyszenia pod nazwą Lokalna Grupa Działania „Trygon – Rozwój i Innowacja.” Przyjęli opracowany przez grupę inicjatywną projekt Statutu. Dokonali wyboru Zarządu, Rady i Komisji Rewizyjnej. Upoważnili członków Zarządu do dokonania czynności prawnych związanych z rejestracją stowarzyszenia. W trakcie procesu rejestracji została wytknięta nieścisłość w projekcie Statutu, która została usunięta na Walnym Zebraniu Członków założycieli w dniu 22 kwietnia 2008r. 28 kwietnia Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Trygon – Rozwój i Innowacja” zostało zarejestrowane.
WYKAZ GMIN WCHODZĄCYCH W SKŁAD LGD
W skład Lokalnej Grupy Działania „Trygon –Rozwój i Innowacja” wchodzą trzy sąsiadujące ze sobą gminy:
Boguchwała – składająca się z miasta Boguchwały i dziewięciu wiosek: Lutoryża, Mogielnicy, Zarzecza, Racławówki, Kielanówki, Nosówki, Niechobrza, Zgłobnia i Woli Zgłobieńskiej, zajmująca obszar 8.897 ha i zamieszkana przez 18.347. osób.
Lubenia – składająca się z czterech wiosek: Lubenii, Straszydla, Siedlisk, Sołonki, zajmująca obszar 5.477 ha zamieszkana przez 6.841 osób.
Świlcza – składająca się z 9 wiosek: Świlczy, Błędowej Zgłobieńskiej, Bratkowic, Bzianki, Dąbrowy, Mrowli, Rudnej Wielkiej, Trzciany i Woliczki, zajmująca powierzchnię 11.224 ha i zamieszkana przez 15.394 osoby.
UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNE, GEOGRAFICZNE, PRZYRODNICZE, HISTORYCZNE I KULTUROWE
Obszar objęty Lokalną Strategią Rozwoju obejmuje powierzchnię 25.598 ha. W mieście Boguchwała i 22 wioskach zamieszkuje 40.582 osoby. Liczba ludności na obszarze objętym Strategią wynosiła w dniu 31.12.2006 r. 46.437 osób. Zmniejszenie liczby ludności i powierzchni nastąpiło w wyniku przyłączenia decyzją administracyjną do Rzeszowa wiosek Przybyszówka i Zwięczyca.Obszar LGD „Trygon-Rozwój i Innowacja” graniczy na wschodzie z Rzeszowem, i Lokalnymi Grupami Działania „Eurogalicja”, „Dolina Strugu”, od zachodu z „Partnerstwem Pięciu Gmin” od północy z „Siedliskiem” od południa i południowego zachodu z CK Podkarpacie.Obszar objęty Lokalną Strategią Rozwoju leży w centralnej części województwa podkarpackiego w powiecie rzeszowskim. Od wschodu graniczy z miastem wojewódzkim Rzeszów i gminami Tyczyn i Głogów Małopolski, od zachodu z gminami Sędziszów Małopolski, Iwierzyce, Czudec, Niebylec, od północy z gminą Kolbuszowa, od południa z gminą Błażowa.Obszar LGD jest zróżnicowany geograficznie. Rozpościera się na pograniczu dwóch makroregionów Pogórza Karpackiego i Doliny Sandomierskiej. Takie położenie stanowi o bogatych walorach krajobrazowych. Decyduje o nich zróżnicowana i bogata rzeźba terenu, budowa geomorfologiczna, szata roślinna, struktura użytków rolnych oraz zabytki kultury materialnej.Wyraźnie czytelne jest zróżnicowanie morfologiczne obszaru. W części północnej występują płaskie, mało urozmaicone piaszczyste w dużej części zalesione tereny płaskowyżu kolbuszowskiego. W środkowej części wyraźna jest, wierzchowina plejstoceńska o pagórkowatej powierzchni porozcinana przez doliny dopływów bocznych Wisłoka oraz liczne doliny nieckowate o wyraźnych zboczach przechodzących w płaskie dna. Doliny boczne rozcinające wierzchowinę, to doliny potoków Czarna, Mrowla, Przyrwa, Paryja, Lubcza i Mogielnica. Południowa część należąca do Pogórza Rzeszowskiego i Dynowskiego charakteryzuje się wyraźnie pagórkowatym krajobrazem. Ten typ krajobrazu tworzą płaskie garby o wysokościach dochodzących do 400 – 450 m n.p.m., porozcinane przez wspomniane wyżej doliny dopływów bocznych Wisłoka oraz doliny nieckowate. Około 18 % obszaru zajmują lasy. Na terenie obszaru można wyróżnić dwa duże kompleksy leśne. W północnej części kompleks – o powierzchni ok. 137 km2 zajmując ok. 25 % powierzchni gminy Lubenia. Dominuje tu buk, sosna, występuje świerk, brzoza, jodła (buczyna karpacka). Drugi duży kompleks leśny o powierzchni ok. 232 km2 znajduje się północnej części obszaru LGD. Dominuje tu drzewostan sosnowy z domieszką dębu szypułkowego, sporadycznie występuje brzoza, świerk i jodła pospolita. Trzeci kompleks leśny – buczyny karpackiej, którego jedynie część znajduje się na terenie LGD występuje na granicy wsi Wola Zgłobieńska, Niechobrz, Lutoryż i Gminy CzudecNajbardziej atrakcyjne krajobrazowo są tereny leżące w obrębie stref chronionych:· Hyżniańsko – Gwoźnicki Obszar Chronionego Krajobrazu, będący częścią Pogórza Dynowskiego, zajmuje powierzchnię 24 620 ha. Lasy zajmują zaledwie 32% jego powierzchni. Znajdują się tu rezerwaty: ”Mójka” z lasem bukowo – jodłowym i stanowiskiem bobra europejskiego oraz ”Wilcze” z kompleksem jedliny podgórskiej. W obszarze chronionym leży część wsi Straszydle i Sołonka,· Strzyżowsko-Sędziszowski Obszar Chronionego Krajobrazu, który zajmuje 14207 ha powierzchni. Znaczną część obszaru stanowią użytki rolne, lasy zajmują ok. 28 % powierzchni. W leśnictwie Wola Zgłobieńska znajduje się 70,75 ha (inne źródła podają 88,34) rezerwat Wielki Las. Obejmuje on ochroną jeden z cenniejszych pod względem przyrodniczym fragmentów żyznej buczyny karpackiej. Przez teren rezerwatu przebiega leśna ścieżka dydaktyczna. W obszarze LGD znajduje się tylko niewielka część obszaru chronionego.· Mielecko –Głogowsko – Kolbuszowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, który zajmuje fragment Płaskowyżu Kolbuszowskiego o krajobrazie rolniczo – leśnym. Jego ogólna powierzchnia wynosi 50 512 ha. Na obszarze tym występuje duża różnorodność środowiska: od piaszczystych wydm poprzez bagna i torfowiska po wody powierzchniowe. Dużą część obszaru zajmują użytki rolne, które ukształtowały jego krajobraz kulturowy jako rolniczy, z charakterystyczną dla niego mozaiką upraw rolnych, łąk, pastwisk i śródpolnych zadrzewień.
KLIMAT I ROLNICTWO
Obszar LGD leży w strefie klimatu umiarkowanego, w części południowej zbliżonego do górskiego. Gleby są zróżnicowane. W części południowej przeważają gleby utworzone na utworach fliszowych i pyłach wodnego pochodzenia, lessach – gliny, gliny piaszczyste. W dolinach rzek występują mady zaś w północnej części przeważają gleby piaszczyste. Zależnie od pochodzenia gleb i ukształtowania terenu zróżnicowane są również klasy bonitacyjne. W południowej i środkowej części przeważają gleby klas dobrych i średnich od II do IV kl. bonitacyjnej. Są to gleby kompleksów pszennych i pszenno buraczanych, w pozostałej części występują gleby niższych klas, gorszej jakości, kompleksów żytnich i zbożowo ziemniaczanych. Uprawę części gleb utrudnia ukształtowanie terenu – w gminie Lubenia 70 % terenu jest terenem górzystym. Przeważają gospodarstwa niewielkie, niskotowarowe. Ponad 50 % gospodarstw stanowią gospodarstwa o powierzchni do 2 ha. Niekorzystny jest rozłóg pól. Przeciętne gospodarstwo składa się z kilku działek. Główne uprawy to zboża, ziemniaki, w większych gospodarstwach również buraki cukrowe i rzepak.
Liczba i powierzchnia gospodarstw i nieruchomości rolnych
| Nazwa gminy | Ogółem | o powierzchni użytków rolnych | |||||||
| do 1 ha | powyżej 1 ha | ||||||||
| Razem | 1,01-1,99 | 2-2,99 | 3-4,99 | 5-9,99 | 10 i więcej | ||||
| Boguchwała | 4481 | 2504 | 1977 | 1115 | 428 | 313 | 84 | 37 | |
| Lubenia | 1881 | 670 | 1211 | 619 | 331 | 203 | 48 | 10 | |
| Świlcza | 4687 | 2467 | 2220 | 1259 | 537 | 313 | 83 | 28 | |
| Razem | 11049 | 5641 | 5408 | 2993 | 1296 | 829 | 215 | 75 | |
| % | 100% | 55% | 24% | 15% | 4% | 1% | |||
Źródło : Powiaty Województwa Podkarpackiego, US Rzeszów 2003
ZASOBY NATURALNE
Obszar LGD nie jest zbyt bogaty w zasoby i surowce naturalne. W rejonie sołectwa Bratkowice i Rynny Podkarpackiej stwierdzono występowanie znacznych zasobów wód podziemnych, które mogą stanowić rezerwę wody pitnej dla Rzeszowa. Obfite źródła wody pitnej znajdują się również na terenie przysiółka Przylasek. W Lubeni występują lecznicze wody siarczanowe. Bardzo wydajne źródło znajduje się u zbiegu granic wsi Lubenia, Hermanowa i Budziwój, w otoczeniu pięknych jarów bukowych. Bogate źródła wody siarczanowo-jodowej znajdują się w przysiółku Horodne w Lubeni, a źródła solankowe w Sołonce. W Rudnej Wielkiej występują zasoby wody mineralnej wodorowęglanowo-sodowej ze znaczną zawartością węglanów o wydajności ok. 12 m 3 na dobę, które mogą być wykorzystywane do produkcji wód mineralnych lub w celach leczniczych. Piaski i żwiry eksploatowane są w rejonach Bratkowic i Mrowli oraz w starorzeczu Wisłoka w Siedliskach. W kamieniołomie w Niechobrzu odbywa się eksploatacja łupków z przeznaczeniem na utwardzanie lokalnych dróg. Lessy i gliny były do niedawna eksploatowane przez niewielkie lokalne cegielnie, obecnie z przyczyn ekonomicznych produkcja cegły została zaniechana. Nie eksploatowane złoża łupków i piaskowców menilitowych występują we wsiach Straszydle, Lubenia i Siedliska, złoża gipsu zawierający wysokiej jakości alabastry w Siedliskach. W Niechorzu są udokumentowane pokłady kamienia wapiennego. W rejonie wsi Nosówka znajduje się złoże ropy naftowej. Dla złoża utworzony został obszar górniczy „Nosówka”. Ropa z tego złoża jest ropą parafinową i bezsiarkową. Aktualnie jest wydobywana z odwiertu Nr 7 i przesyłana rurociągiem do kopalni usytuowanej w południowej części wsi Nosówka. Ropa wywożona jest autocysternami do Rafinerii Ropy w Jaśle. Na terenie wsi Kielanówka znajduje się złoże gazu ziemnego, dla którego został utworzony obszar górniczy „Kielanówka – Rzeszów l”. Poszukiwania ropy naftowej i gazu są kontynuowane w kolejnych odwiertach. W Trzcianie i Mrowli znajdują się bogate pokłady torfu. W lasach pozyskiwane jest drewno.
HISTORIA
Pierwsze ślady osadnictwa na obszarze LGD są datowane na około 3 tysiące lat przed naszą erą, o czym świadczą liczne odkrycia i znaleziska archeologiczne. Pierwsi mieszkańcy tych terenów byli najprawdopodobniej rolnikami. Położenie terenu gminy przy jednym z odgałęzień szlaku bursztynowego przyczyniło się do rozwoju tego obszaru w czasach Cesarstwa Rzymskiego. O historii świadczą liczne stanowiska archeologiczne, w których znajdują się ślady pobytu ludności kultury pucharów lejkowatych oraz kultury ceramiki sznurkowej. Zachowane jest średniowieczne Grodzisko Lubeńskie tzw. okop pochodzące z okresu powstawania zrębów Państwa Polskiego. W czasach wczesnośredniowiecznych teren LGD wraz z całym okręgiem rzeszowskim leżał na granicy pomiędzy Rusią Halicką, a państwem pierwszych Piastów. Ostatecznie po 1340 roku Kazimierz Wielki przyłączył te tereny do państwa polskiego.Pierwsze pisemne wzmianki o wsiach obszaru LGD pochodzą z XIV wieku (1326 Trzciana, 1359 Lubenia 1373 Lutoryż, 1375 Boguchwała) pozostałe wsie odnajdujemy w dokumentach z lat późniejszych. Osadnictwo na całym obszarze LGD miało podobny charakter.Miejscowości z północnej i zachodniej części obszaru przez długi okres związane były z Ziemią Sandomierską i Małopolską. W wiekach XV – XVII wsie przeżywały okresy rozkwitu i upadku, zmieniając właścicieli, pustoszone przez najazdy i epidemie. Szczególnie groźne dla mieszkańców były najazdy tatarskie niszczące wioski na wiele lat.W okresie I wojny przez wsie obszaru LGD przetoczyły się liczne wojska austriackie, niemieckie i rosyjskie rekwirując żywność i zwierzęta pociągowe.Na przełomie XIX i XX w można zaobserwować wzrost świadomości ludności wiejskiej, kreowany przez księży i właścicieli ziemskich, działaczy samorządowych, chłopskich działaczy ludowych, kształcącej się w gimnazjach rzeszowskich młodzieży. Wsie zaczynają się prężnie rozwijać. Powstają pierwsze szkoły ludowe, kasy pożyczkowe, straże pożarne, kółka rolnicze.Przy szkołach i kółkach rolniczych powstają czytelnie. W 1904 r. staraniem lokalnych władz i działaczy powstał w Trzcianie pierwszy w powiecie Dom Ludowy służący wszystkim działającym we wsi organizacjom. W Boguchwale Państwo Wanda i Zenon Suszyccy utworzyli na swym majątku fundację naukowo rolniczą. Wraz z rozwojem kolei i powstawaniem nowych zakładów wytwórczych, miejscowa ludność mogła podejmować pracę w budownictwie i przemyśle. Rozwijało się również lokalne rzemiosło.Na terenie LGD pozostało wiele zabytków kultury materialnej.Boguchwała Zespół pałacowy, zlokalizowany na terenie Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Pałac otacza park od południa i wschodu, kościół od północy, a zabudowania gospodarcze od zachodu. Sam pałac został wybudowany przez, księcia Teodora Konstantego Lubomirskiego w 1728 r. z wykorzystaniem murów wcześniejszego dworu obronnego. W otoczeniu pałacu znajdują się inne zachowane do dzisiaj zabytkowe obiekty związane z pałacem: spichlerz murowany z około 1850 r., ogrodzenie z bramą wjazdową – murowano-żeliwną z połowy XIX w. zrekonstruowaną w 1912 r. oraz kamienna figura świętego Jana Nepomucena w bezpośrednim sąsiedztwie bramy wjazdowej, pochodząca z końca XVIII w.Drugim nie mniej interesującym obiektem jest stary kościół parafialny, przylegający niemal do pałacu. Świątynia w stylu późnobarokowym została wzniesiona w 1729 r. Nad wejściem do kościoła widoczny herb “Śreniawa”. Wewnątrz kościoła znajduje się Ołtarz Główny z białego marmuru, oraz obraz “Pan Jezus Ukrzyżowany” z I połowy XVIII w. Kościół otoczony jest ogrodzeniem z bramą i dwoma furtkami z połowy XIX w. Przy bramie wjazdowej zachował się herb rodziny Straszewskich – “Rozdarta Strzała”. Niedaleko od niego budynek plebani z 1729 r.- przebudowany w końcu XIX w, wyremontowany w 1916 i 1998 r.Bratkowice Zachowaną pozostałość folwarczną stanowi park z kapliczką i rzeźbą Jana Nepomucena z1848 r.Dąbrowa Z zachowanych na terenie wsi zabytkowych obiektów na uwagę zasługuje zespół parkowo-dworski. Murowany dwór został wzniesiony na początku XIX w prawdopodobnie na murowanym przyziemiu drewnianego dworu istniejącego w 1780 r.. Nowy dwór o charakterze architektury willowej został zbudowany w drugiej połowie XIX w, wówczas również nastąpiło przekomponowanie parku.Lubenia Stare Kościeliskomiejsce dwu kościołów zniszczonych przez najazdy Tatarskie, w którym w latach 1739 – 1929 stał zabytkowy drewniany kościół przeniesiony obecnie do Straszydla. Na uwagę zasługuje również „Okop” wczesnośredniowieczny gród obronny wraz z niewielką osadą istniał w okresie od XI-XIII wieku. Do dziś zachowały się w bardzo dobrym stanie ziemne wały obronne (od 2-4 metrów wysokości) wraz z fosą. Gród obronny w Lubeni położony był na granicy tzw. Rusi Czerwonej i państwa polskiego.Mrowla Na uwagę zasługuje kościół wzniesiony w latach 1895-1900 wzniesiony w miejscu starego kościoła. Zaprojektowany przez Sławomira Odrzywolskiego jest jednym z przykładów stylu zwanego „gotykiem nadwiślańskim”.Racławówka Na wzgórzu widoczny jest zespół zabytków związany z kościołem parafialnym w przysiółku Zabierzów. Świątynia w stylu barokowym. została wzniesiona przez księcia Jerzego Ignacego Lubomirskiego, właściciela dóbr rzeszowskich, w 1719 r. Do kościoła przylega kaplica z 1873 r. Ołtarz główny świątyni powstał także w 1873 r., a nad nim obrazy “Zdjęcie Pana Jezusa z krzyża” i “Wszyscy święci”. Obok kościoła znajduje się dawny budynek kostnicy z przeł. XIX i XX w. prawdopodobnie pozostałość po szpitalu dla ubogich, który istniał przy kościele zabierzowskim od XVII w. W pobliżu znajduje się też XVII wieczna plebania. i kilka chałup z końca XIX w.Rudna Wielka Obecnie istniejący dwór pochodzi z poł. XIX w. Powiązany kompozycyjnie z folwarkiem oraz parkiem krajobrazowym o sporej ilości starodrzewia choć zniszczony tworzy zespół o dużych walorach zabytkowych i krajobrazowych.Straszydle Zabytkowy kościół drewniany dębowo – modrzewiowy z 1739r. przeniesiony w 1929 roku z Lubeni.Sołonka Pozostałości po eksploatacji soli ze źródeł solankowych – żupa solna o głębokości ok. 30 m, gdzie zgodnie z tradycją w średniowieczu uzyskiwano – ważono sól i uzyskiwano słone wody do konserwacji dziczyzny.Trzciana Obecny trzeci z kolei kościółparafialny pod wezwaniem św. Wawrzyńca został wybudowany w latach 18797 – 1898 wg projektu Franciszka Strążkiewicza. Wewnątrz przeniesione z wcześniejszych świątyń cenne ołtarze renesansowy Św. Anny i manierystyczny Matki Boskiej Różańcowej pochodzące z połowy XVII w i chrzcielnica z 1615 r. Przy kościele stoi figurka św. Jana Nepomucena fundowana przez Piotra Potockiego w 1736 r.Zespół Dworski – dwór mający raczej charakter willi podmiejskiej otrzymał swój charakter pomiędzy 1910 a 1614 r. Obecnie – po dwu przebudowach powojennych jedynie obrys dworu nie uległ zmianie, natomiast jego wystrój jedynie zewnętrzny został utrzymany przy remoncie w 1976 r.Zgłobień –We wsi zachował się najstarszy obiekt zabytkowy obszaru LGD. Jest nim tzw. „stary dwór”, wcześniej kilkakrotnie przebudowywany i dlatego na pierwszy rzut oka pozbawiony jest cech stylowego dawnego dworu. Budowa tego renesansowego domu datowana jest na lata 70-te XVIw. i wiąże się z osobą Anny z Sieniawy Jordanowskiej, która została wtedy właścicielką wsi. Pod koniec XVIII dwór zostaje przebudowany na spichlerz.Nieopodal, w pięknym starodrzewiu obok szkoły podstawowej umiejscowiony jest „nowy dwór” pochodzący z końca XVIII lub pocz. XIX wieku. Zbudowany został przez rodzinę Straszewskich w stylu neoklasycystycznym.Ważnym obiektem zabytkowym jest także kościół parafialny. Wybudowany został w 1741 roku staraniem księcia Teodora Konstantego Lubomirskiego. Obecny wygląd przybrał w latach 1913-1928. Jego wystrój wewnętrzny zachowujący w elementach cechy wczesnobarokowe, a nawet romańskie, w czasach przebudowy nabrał kolorytu swoistego neorenesansu.Na całym obszarzeLGD licznie występują kapliczki i krzyże przydrożne. Wiele z nich ma wartość zabytkową – najstarsze zachowane pochodzą z XVIII w. Najczęściej występujące, praktycznie w każdej wiosce formy to kapliczki słupowe. Murowane z cegły lub kamienia w kształcie wielokondygnacyjnego czworościennego słupa zwieńczonego daszkiem, krzyżem lub figurą. Należą do nich np. kapliczka z Bratkowic, z granicy Niechorza i Zgłobnia. Kolejną formą są kapliczki w formie niewielkich miniatur kościoła upiększone malowidłami i figurami, do najstarszych należą kapliczka w Dąbrowej 1899 r., z Niechorza pod wezwaniem świętego Rocha z przełomu XVIII i XIX w. z interesującą polichromią. Na uwagę zasługują kapliczki w formie figur świętych stojących na postumencie, przykrytych daszkiem lub odkrytych. Szczególnie dużo to figury św. Rocha i św. Nepomucena.Łącznie na obszarze LGD występuje 318 obiektów umieszczonych w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków Architektury i Budownictwa na liście Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
KULTURA
Działalność kulturalną na obszarze LGD animują Gminne Ośrodki Kultury w Boguchwale i Lubeni oraz Gminne Centrum Kultury w Świlczy z siedzibą w Trzcianie z filiami w poszczególnych wioskach. Istniejące zespoły folklorystyczne kultywują ludowe tradycje – tańce, melodie, pieśni i piosenki, widowiska obrzędowe uświetniając gminne uroczystości i biorą udział w występach krajowych i zagranicznych.Zespół Pieśni i Tańca „Lubenka” posiadający Artystyczny Znak Jakości prezentuje folklor ziemi rzeszowskiej oraz innych regionów Polski. W czasie 29 letniej działalności przez szeregi zespołu przewinęło się ok. 700 osób. „Lubenka” występowała między innymi w Belgii, Holandii, Rosji, Szwecji, Szwajcarii, Turcji, Włoszech, Niemczech, Grecji, wszędzie gościnnie witany i oklaskiwany zgromadził wiele dyplomów i wyróżnień.
Zespół śpiewaczy „Lubenianki” w swoim repertuarze posiada program pieśni ludowych, religijnych, biesiadnych, a także widowiska obrzędowe „Lubeńskie Tuki”, „Wilijo w Lubeni”, „Godzenie parobka”. Za widowiska te zespół uzyskał wiele nagródKapela Ludowa z Lubeni prezentuje folklor ziemi rzeszowskiej i innych regionów polski. Kapela wydobyła z zapomnienia wiele dawnych tekstów i melodii. Kapela wraz z zespołem nagrała płytę z przyśpiewkami i melodiami regionu rzeszowskiego.Zespół regionalny „Straszydlanie” skupia trzy pokolenia mieszkańców wioski i okolic. Ma w swoim programie widowiska obrzędowe „Wesela Straszydlańskie”, „Kolęda z Turoniem”. W dorobku ma nagrodę Marszałka Województwa Podkarpackiego – zasłużony dla Kultury Ludowej, jest również laureatem Ogólnopolskiego Konkursu Tańca Tradycyjnego.Zespół pieśni i tańca „Pułanie” w Trzcianie powstał w 1998 r. Obecnie w skład zespołu wchodzą dwie grupy taneczne: dziecięca i młodzieżowa oraz kapela muzyczna, razem 50 osób. ZPiT “Pułanie” jest kontynuatorem i propagatorem bogatych tradycji folklorystycznych Trzciany i okolic. Największym osiągnięciem zespołu jest wyróżnienie, jakie zdobył na XVII Festiwalu Kultury Młodzieży Szkolnej w Grodzisku Mazowieckim. W programie ma tańce regionalne: rzeszowskie, przeworskie, łowickie, tańce narodowe: polonez, oberek, tańce starej Warszawy.
Chór mieszany „Cantus” powstał w Trzcianie w 1932 r. Chór od początku swojego istnienia mocno wrósł w swoje środowisko i aktywnie włączył się w życie kulturalne swojej miejscowości, gminy i województwa. Uczestniczył w wielu festiwalach m in. W Rumii, Legnicy, Katowicach, Będzinie i Rzeszowie. Kilkakrotnie brał udział w cyklicznych koncertach „Bernardyńskie Wieczory Muzyczne” itp. Ponadto w Trzcianie działają: Kapela Ludowa, Zespół muzyczny „BROWN”, Zespół wokalno instrumentalny. Na uwagę zasługuje Chór dziecięcy „Kantuski” uczestniczący w imprezach szkolnych i środowiskowych oraz zdobywający laury w swojej grupie wiekowej na poziomie województwa. W Bratkowicach działa zespół tańca nowoczesnego „Koloret, a w Dąbrowej zespół wokalno instrumentalny „Volare”.Kapela ludowa i zespół śpiewaczy „Jubiltaki” ze Zgłobniapowstał w 1982 roku; w repertuarze ma pieśni patriotyczne, kolędy i pastorałki, pieśni biesiadne oraz obrzędowe i ludowe.Chór “Deo Gloria” z Boguchwały powstał w okresie międzywojennym (lata trzydzieste XX wieku). Po drugiej wojnie światowej staraniem Księdza Stefana Pelca chór został reaktywowany. Obecnie liczy 29 chórzystów. Śpiewa pieśni religijne na uroczystościach kościelnych i świętach narodowych.Chór “Gaudium” z Mogielnicyzostał utworzony w 1997 roku przy kościele parafialnym
w Mogielnicy, liczy około 25 osób. W repertuarze ma pieśni kościelne i narodowe. Połączone chóry „Deo Gloria” i „Gaudium” w 2006 roku w Ołomuńcu (Czechy) zdobyły brązowy medal w europejskim konkursie chórów.Orkiestra dęta z Mogielnicy przy OSP w Mogielnicy, utworzona w grudniu 2000 roku, liczy 27 osób. Występuje na imprezach okolicznościowych, majówkach, dożynkach.Kapela i Zespół Śpiewaczy “Kalina” z Lutoryża powstała w sierpniu 2001 roku. W jej skład wchodzi 6 muzyków i 13 śpiewaków. W repertuarze zespołu znajdują się kolędy, pieśni patriotyczne, melodie i przyśpiewki.Kapela podwórkowa „Kabaty” z Kielanówki powstała w 2005 roku i obecnie w jej skład wchodzi 5 osób. W swoim repertuarze ma piosenki lwowskie, warszawskie i rzeszowskie.Chór męski “Wisłoczanka” z Zarzecza został zainicjowany w 1964 roku. Obecnie chór składa się z 12 członków: 9 śpiewaków i 3 instrumentalistów. W repertuarze chóru znajdują się utwory folklorystyczne z regionu rzeszowskiego. Chór wykonuje pieśni patriotyczne, religijne, a także ludowe, artystyczne oraz popularne.Zespół instrumentalno-Wokalny „Zibi – Band” założony został w listopadzie 1999 roku. Orkiestra swoją grą wzbogaca uroczystości sołeckie, gminne i wydarzenia kościelne. Orkiestrę „Zibi – Band” tworzy grupa 14 młodych osób – uczniów gimnazjum, szkół ponadgimnazjalnych oraz studenci.Zespół Obrzędowy „Nosowiany” założony w 1975 roku opracował i popularyzuje pieśni oraz zwyczaje regionalne, obrzędowe, żołnierskie, pasterskie i religijne. Obecnie w zespole działa około 20 osób. Głównym kierunkiem pracy „Nosowian” jest odtwarzanie i prezentowanie autentycznych zwyczajów z życia dawnych mieszkańców wsi podrzeszowskiej. Przez trzydzieści lat funkcjonowania zespół „Nosowiany” zdobył wiele prestiżowych nagród, m.in. w Kazimierzu nad Wisłą, dyplomów i upominków, które są wyeksponowane w Izbie Tradycji w Nosówce.Zespół śpiewaczy i tańca ludowego „Kompanija” powstał w 1998 roku. Działa przy Towarzystwie Kobiet Krzewienia Kultury Regionalnej. Repertuar zespołu i kapeli to piosenki
i tańce z regionu rzeszowskiego, krośnieńskiego i przeworskiego. Największe sukcesy zespołu to wydanie dwóch płyt: „Zagroj mi kapelo” i „Boguchwała tańczy, Boguchwała śpiewa”.Stowarzyszenie Miłośników Tańca – Klub Tańca Towarzyskiego Dżetpowstało w marcu 1992 roku. W ramach Dżetu prowadzone są zajęcia nauki tańca towarzyskiego w różnych kategoriach wiekowych. Wieloletnia praca z młodzieżą zaowocowała licznymi sukcesami. Wychowankowie posiadają najwyższe klasy taneczne A, S oraz uprawnienia trenerskie.W Boguchwale działa Bractwo Rycerskie Rycerzy Boju Dnia Ostatniego, uczestniczące w pokazach i inscenizacjach historycznych.Przy Ośrodkach Kultury działają także liczne koła zainteresowań – plastyczne, teatralne, muzyczne, taneczne. Dużą rolę w organizowaniu działalności kulturalnej odgrywają prężnie działające prawie w każdej wsi Koła Gospodyń Wiejskich. Organizują kursy kroju i szycia, gotowania i pieczenia, uczestniczą w pokazach i konkursach potraw regionalnych i okolicznościowych zdobywając nagrody i wyróżnienia., współorganizują ważniejsze imprezy kulturalne, mają swój udział w organizowaniu spotkań, które na stałe weszły do gminnych i sołeckich kalendarzy imprez, np. dożynki wiejskie, prezentacje kulinarne, zabawy andrzejkowe i karnawałowe. KGW współpracują również z Strażami Pożarnymi wspólnie organizując wiele przedsięwzięć kulturalnych. W sferze kultywowania tradycji regionalnej działa również Stowarzyszenie Kobiet Krzewienia Kultury Regionalnej w Boguchwale, które od wielu lat na różnych konkursach w całej Polsce promuje tradycyjne produkty rzeszowskiej wsi. Z wielu otrzymanych nagród najcenniejsza jest „Złota Perła” przyznana za „gomułki z białego sera”. Na terenie gmin: Boguchwała, Lubenia i Świlcza prężnie działają biblioteki gminne. I chociaż coraz częściej słyszymy, że w dobie komputerów, multimediów, Internetu, nie ma już miejsca dla książki, że biblioteki to przestarzałe twory, zaniedbane i bojące się zmian. Nic bardziej mylnego, obecnie biblioteki działające na terenie naszych gmin to swoiste centra informacji, realizujące z powodzeniem zadania, jakie stawia przed nimi XXI wiek. Rozwój nowoczesnych technologii nie może być jednak celem, może być tylko i wyłącznie środkiem w walce o świadomych uczestników naszej kultury. Praca z dziećmi od najmłodszych, praca z młodzieżą i czytelnikiem dorosłym, przyzwyczajanie do sięgania po książkę są nie do zastąpienia we współczesny świecie. Biblioteki inspirują, więc i aranżują życie kulturalne swoich miejscowości. Działalność pracowników bibliotek promuje czytelnictwo poprzez różnego typu działania tj. stałe formy pracy z dziećmi i młodzieżą jak: Godzina z bajką, Ferie w bibliotece, Wakacje
z biblioteką, Wieczór wróżb i zabaw, Mikołajki w bibliotece dla najmłodszych.. Inne formy pracy to różnorodne konkursy, spotkania autorskie, lekcje biblioteczne, wystawy nowości wydawniczych. Od samego początku biblioteki uczestniczą w ogólnopolskich akcjach takich jak:Tydzień Bibliotek i Cała Polska Czyta Dzieciom. Przy bibliotekach działają Dyskusyjne Kluby Książki dla czytelników dorosłych i młodzieży. Razem z Gminnym Ośrodkiem Kultury organizują, co roku spotkania okolicznościowe z okazji Dnia Babci i Dziadka, Dnia Seniora, Bajkowy Bal Dzieci dla najmłodszych czytelników.Biblioteki są wydawcami czasopism samorządowych i promują twórczość regionalnych twórców wydając ich utwory, organizując spotkania autorskie.Na uwagę zasługują dwa wydawnictwa Gminne. „Kwartalnik Społeczno Kulturalny Samorządu Gminy Świlcza i Gminnego Centrum Kultury „Trzcionka” wydawany od 1997 r. Wydawnictwo uzyskało tytuł najlepszego czasopisma samorządowego woj. Podkarpackiego w 2003 i 2004 r., ponadto jest laureatem konkursu WDK i PSST na najlepiej opisujące sprawy kultury czasopismo gminne. Jest również laureatem wielu innych wyróżnień. Drugim wydawnictwem na terenie gminy Świlcza jest „Ziemia Bratkowicka”. Na terenie gminy Boguchwała kolportowane są „Wiadomości Boguchwalskie”.
Na obszarze LGD, w Niechobrzu znajduje się miejsce szczególnego kultu Matki Bożej -Sanktuarium z łaskami słynącym obrazem Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Parafia w Niechobrzu powstała w 1948 r. w wyniku wydzielenia z parafii w Zgłobniu. W ołtarzu głównym został umieszczony obraz namalowany w 1948 r. przez profesora WSD w Przemyślu ks. Władysława Luteckiego. Jest on kopią znajdującego się w kościele Redemptorystów w Rzymie oryginalnego wizerunku Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Sanktuarium zostało wybudowane w latach 1969 – 1971, staraniem ówczesnego Proboszcza Ks. Józefa Muchy i parafian. 13 września 1987 r. bp. Ignacy Tokarczuk ukoronował łaskami słynący obraz Matki Bożej i Jezusa, koronami poświęconymi przez papieża Jana Pawła II. W otoczeniu Sanktuarium w Parku Matki Bożej umieszczone są dróżki różańcowe w formie kapliczek z rzeźbami artystki ludowej Agaty Błażej z Niechobrza.
